Vraaggestuurd leren met ict

Als Sjakie op straat een tientje vindt, besluit hij nog een reep te kopen om wat te eten te hebben, en de rest van het geld aan zijn moeder te geven. De reep is binnen een halve minuut op en de nog altijd hongerige Sjakie besluit er nog een te kopen. Daar zit de laatste Gouden Toegangskaart in!

De leerkrachten van de Adelbrecht die het nieuws vernomen hebben lijken zich er niet bij neer te leggen. Chocoladewikkels van Tony’s Chocolonely vliegen door het klaslokaal heen. De spanning is om te snijden. Wie van het team vindt toch nog ergens een verdwaalde Gouden Toegangskaart? Tevergeefs! Het gouden ticket dat entree biedt tot de beroemde chocoladefabriek van Willy Wonka is toch echt vergeven en beetje bij beetje dringt dat feit tot de leerkrachten door. De stukken Tony’s Chocolonely vinden nu in sneltreinvaart hun weg naar de monden van de teleurgestelde docenten. De smaak van de ongelijk verdeelde brokken chocolade verzacht enigszins het lijden!

Wie wat beter keek, zag leerkrachten van de Adelbrecht deelnemen aan een associatieronde over chocolade. Gedachtes en associaties werden genoteerd op post-its. Het diende als aftrap van het traject vraaggestuurd leren en ICT, waar het team van de Groesbeekse Jenaplanschool aan deelnam.

  • Hoe roep je vragen op die leerlingen uitdagen tot leren?
  • Hoe dirigeer je dat in de groep?
  • Hoe behaal je de beoogde onderwijsdoelen aan het einde van de rit?
  • Hoe maak je kinderen mede-eigenaar van een collectief proces?
  • Wanneer vormt ict een verrijking of juist helemaal niet?
  • Hoe kom je tegemoet aan aan verschillen bij leerlingen?

In het concept van vraaggestuurd leren en ICT staan 5 fases centraal waarbij steeds gekeken wordt waar het inzetten van ICT een ondersteuning en verrijking kan zijn (of juist niet).

  • Samen ontwerpen
  • Introduceren
  • Ruimte voor vragen
  • Samen kennis bouwen
  • Evalueren

Onderlegger en daarbij de rode draad in het proces is dat het concept gebaseerd is op de techniek van (digitaal) mindmappen.

Van eigen leervraag naar collectieve kennis
Bij het vraaggestuurd leren onderzoeken leerlingen eigen leervragen om nieuwe kennis en inzichten te ontwikkelen. Door leeropbrengsten van eigen leervragen te delen met klasgenoten in een leergemeenschap bouwen leerlingen samen aan collectieve kennis en komt het recht doen aan verschillen terug. Maar, zo makkelijk als dat klinkt, zo moeilijk is het! Uit recente studies blijkt ook dat kinderen helemaal niet uitblinken in het stellen van goede vragen. Veel kinderen zijn gewend instructies en opdrachten te volgen vanuit een bestaande methode waar vaak weinig een beroep wordt gedaan op eigen creativiteit. Ook de leraren zijn gewend een methode te volgen. Voor hen geldt hetzelfde.

Leraar: Het was goed om eerst zelf volgens deze didactiek te werken. We deden nieuwe kennis en inzichten op. Het is fijn dat elke associatie en vraag goed is. Dat doet een beroep op de eigen inspiratie en fantasie.
Voor kinderen is het fijn werken en leerzaam. Niemand kan achterover leunen. Je bent actief betrokken!

Het doel is om een kritische onderzoekende houding bij jouw leerlingen te prikkelen en hun voorkennis te activeren. Je doet dat door o.a. een rijke leeromgeving te ontwerpen en door het inbouwen van zogenoemde ‘triggers’. De leerkrachten bundelen van te voren de krachten en doorlopen zelf het proces. Deze voorkennis helpt je om later in het proces nog beter de juiste vragen van kinderen boven te krijgen en dit te managen. Bovendien heb je in een vroeg stadium zicht op de einddoelen van het thema.

Leraar: Wij hebben gewerkt met de methode ‘de Grote Reis’, maar we concludeerden dat de betrokkenheid en motivatie bij de kinderen snel afnam. We konden ook niet zeggen dat wereldoriëntatie nou echt het bruisende hart van ons Jenaplan onderwijs was. We hebben de omslag gemaakt naar meer taal in de stamgroep, zodat we beter de verbinding met wereldoriëntatie konden maken. Dat is een enorme verbetering! Nu kunnen we meer betekenisvol werken. Twee jaar geleden hebben we training gehad over onderzoekend leren, maar keken daar kritisch naar! We ontdekten dat het lastig is voor kinderen om de juiste onderzoeksvraag te formuleren. Daarnaast bleek het ook moeilijk om hen daar goed in te ondersteunen en constateerden we dat veel goede vragen verloren gingen.

Met het arrangement ‘vraaggestuurd leren en ict’ valt dit alles mooi samen, kunnen we er lijn in aanbrengen en integreren we ict op een functionele manier in de les. We willen de komende tijd ervaren hoe het is om op deze manier te werken. We zien voordelen, ook met ict. We voelen ons niet competent genoeg om ict op een goede manier in ons onderwijs te gebruiken. Het werken met Harry en met Marc is daarom een win-win voor ons. De presentatietools waarmee wij hebben geëxperimenteerd in het iXperium zijn een aanvulling binnen ons onderwijs. 
Het is daarnaast ook mooi om te ervaren dat het oude vertrouwde werken met post-its ook nog steeds goed werkt. Kort samengevat is dit een mooi leerproces voor ons als team en voor de kinderen. Samen komen we er wel!
Rode draad in het traject vormt het mindmappen. Dat kan op de klassieke manier. We hebben nu kennis gemaakt met digitale mindmaps. Om dit eigen te maken vergt wat voorbereiding, oefening en doorzettingsvermogen voordat je kunt constateren of het een verrijking is of niet. Het toevoegen van symbolen, plaatjes en kleuren vind ik een groot voordeel, evenals het verwerken in een presentatie, samenvatting of email.

Scholen hebben soms al bepaalde software in huis, zonder het zelf te weten! Ze gebruiken het niet of niet functioneel omdat de kennis en/of vaardigheid ontbreekt er goed mee om te gaan. Het is dus niet altijd nodig om een nieuwe app of software aan te schaffen. Het is interessant om dit te verkennen en daarna in te zetten.